“Chinh Phụ Ngâm” của Đặng Trần Côn là tiếng lòng đầy ai oán của người phụ nữ trong thời loạn lạc cuối thời Lê chúa Trịnh. Tác phẩm khắc họa nỗi đau chia ly, sự chờ đợi mỏi mòn và khát khao hòa bình, hạnh phúc lứa đôi. Đây là một kiệt tác văn học chữ Hán của Việt Nam, mang giá trị nhân văn sâu sắc và có vị trí đặc biệt trong lịch sử văn học dân tộc.
Thời Lê Trung Hưng (1533-1789) là một giai đoạn dài trong lịch sử Việt Nam, nhưng cũng đầy biến động với nội chiến Lê-Mạc, Trịnh-Nguyễn phân tranh. Đất nước chìm trong chiến loạn, dân chúng lầm than. Nửa đầu thế kỷ XVIII, triều đình mục ruỗng, vua chúa hoang dâm, đẩy người dân vào cảnh lầm than, li tán. Văn học thời kỳ này phản ánh sự tàn bạo của giai cấp thống trị và nỗi đau của những nạn nhân trong chiến tranh. “Chinh Phụ Ngâm” cũng nằm trong dòng chảy đó, nhưng nổi bật với nét riêng khi đề cao quyền sống, tình yêu và hạnh phúc lứa đôi.
Nguyên Tác Chữ Hán và Giá Trị Văn Học
“Chinh Phụ Ngâm” (征婦吟), còn gọi là “Chinh Phụ Ngâm Khúc” (征婦吟曲), ra đời khoảng năm 1741. Tác phẩm Hán văn này ngay lập tức gây tiếng vang lớn trong giới nho sĩ Việt Nam và Trung Hoa. Cho đến nay, “Chinh Phụ Ngâm” vẫn là một kiệt tác của văn học Việt Nam và được dịch ra nhiều ngôn ngữ trên thế giới.
Đặng Trần Côn sử dụng thể thơ tự do, mang hơi hướng cổ phong và từ, phú, tương tự như “Ly Tao” của Khuất Nguyên. Với 476 câu thơ dài ngắn khác nhau, tác phẩm mượn lời độc thoại nội tâm của người vợ có chồng đi lính, thể hiện nỗi nhớ mong, lo sợ, cô đơn và khát khao đoàn tụ. Tình cảm chân thành, ngôn ngữ trau chuốt, giàu nhạc điệu đã tạo nên một thiên trường thi trữ tình bất hủ.
Bản Diễn Nôm Của Hồng Hà Nữ Sĩ: Dấu Ấn Tài Hoa
“Chinh Phụ Ngâm” đã được nhiều người dịch sang tiếng Việt, trong đó bản diễn Nôm sớm nhất và được đánh giá là truyền cảm nhất là của Hồng Hà nữ sĩ Đoàn Thị Điểm. Bản dịch này ra đời từ sự đồng cảm sâu sắc của nữ sĩ, người cũng từng trải qua nỗi nhớ chồng khi ông đi sứ.
Sử dụng thể thơ song thất lục bát đậm chất dân tộc, kết hợp với học vấn uyên thâm và tài năng văn chương, Đoàn Thị Điểm đã chuyển tải một cách tài tình những điển tích, điển cố trong nguyên tác. “Chinh Phụ Ngâm Khúc Diễn Ca” của bà là một tác phẩm tiếng Việt xuất sắc, làm giàu thêm cho kho tàng văn học dân tộc. Nhiều câu thơ đã đi vào lòng người đọc, như:
“Sương như búa bổ mòn gốc liễu,
Tuyết dường cưa xẻ héo cành ngô.
Giọt sương phủ bụi chim gù,
Sâu tường kêu vẳng chuông chùa nện khơi.”
Chiến Tranh Và Hòa Bình Qua Lăng Kính Người Chinh Phụ
“Chinh Phụ Ngâm” đề cập đến vấn đề chiến tranh và hòa bình, một vấn đề nhức nhối của thời đại. Tác phẩm lên án chiến tranh phi nghĩa, đồng thời khát khao hòa bình và đoàn tụ.
“Thuở trời đất nổi cơn gió bụi,
Khách má hồng nhiều nỗi truân chuyên.”
Chiến tranh gây ra chia ly, tan tác, tạo nên những số phận bi thảm. Tác phẩm tố cáo sự tàn bạo, ích kỷ của vua chúa phong kiến, những người gây ra chiến tranh chỉ vì mưu đồ riêng tư mà không màng đến nỗi khổ của dân chúng. Trong khi người chinh phu phải đối mặt với hiểm nguy nơi chiến trường, người chinh phụ ở nhà sống trong nỗi cô đơn, nhớ thương, thì vua chúa vẫn an nhàn hưởng lạc. “Chinh Phụ Ngâm” thể hiện khát vọng hòa bình, sum họp:
“Liên ngâm đối ẩm đòi phen,
Cùng chàng lại kết mối duyên đến già.
Cho bõ lúc sầu xa cách nhớ,
Giữ gìn nhau vui thuở thanh bình.”
Giấc mộng đoàn viên của người chinh phụ cũng chính là khát vọng hòa bình của nhân dân. Tác phẩm khẳng định hòa bình là điều kiện cần thiết cho hạnh phúc lứa đôi. Tiếng nói phản đối chiến tranh và mong muốn hòa bình của người chinh phụ thể hiện vẻ đẹp về tình yêu, đức hạnh và trí tuệ của người phụ nữ Việt Nam thế kỷ XVIII.
Đặng Trần Côn: Cuộc Đời Và Sự Nghiệp
Cuộc đời Đặng Trần Côn còn nhiều bí ẩn. Ông được cho là sinh khoảng năm 1705-1720 và mất khoảng năm 1745. Ông là người cùng thời với Hồng Hà nữ sĩ Đoàn Thị Điểm, thuộc dòng dõi Chương Túc quốc thượng hầu Trần Nguyên Đán.
Quê ông ở làng Nhân Mục, huyện Thanh Trì, nay thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội. Ông đỗ Hương, nhưng trượt Hội, sau làm huấn đạo, tri huyện Thanh Oai, rồi Ngự sử đài chiếu khám. Ngoài “Chinh Phụ Ngâm”, ông còn để lại một số tác phẩm khác như “Tiêu Tương Bát Cảnh”, “Trương Hàn Tư Thuần Lô”, “Trương Lương Bố Ý”, “Khấu Môn Thanh”. Thơ văn của ông gần gũi với thiên nhiên, đi sâu vào khám phá nội tâm con người, đặc biệt là người phụ nữ.
Dù số lượng tác phẩm không nhiều, nhưng Đặng Trần Côn vẫn là một tên tuổi lớn trong lịch sử văn học Việt Nam, với “Chinh Phụ Ngâm” là một viên ngọc sáng.
FiStore là điểm đến dành cho những tâm hồn yêu sách. Chúng tôi cung cấp các bài review sách chuyên sâu, chất lượng, giúp bạn khám phá thế giới sách đa dạng và phong phú. Hãy ghé thăm website fistore.vn hoặc liên hệ với chúng tôi qua số điện thoại 0987 604 721, email [email protected], hoặc địa chỉ Số 25, Đường Nguyễn Huệ, Phường Bến Nghé, Quận 1, TP Hồ Chí Minh, Việt Nam để được tư vấn và hỗ trợ.
