“Woman at Point Zero” (Người đàn bà ở điểm không), một trong những cuốn sách cấp tiến nhất thế kỷ 20 về cuộc sống của phụ nữ, được xem là tác phẩm kinh điển trong văn học nữ quyền. Được viết bởi Nawal El Saadawi, người được mệnh danh là “Simone de Beauvoir của thế giới Ả Rập”, cuốn sách dựa trên câu chuyện có thật về Firdaus, một cô gái điếm, một kẻ sát nhân và một tử tù.
Qua cuộc đời bi thảm của Firdaus, tác phẩm phơi bày góc khuất tàn nhẫn của xã hội Ai Cập đương thời, nơi chế độ phụ hệ thống trị và phụ nữ bị tước đoạt gần như mọi quyền lựa chọn và tự chủ.
Ra đời năm 1975, “Woman at Point Zero” ban đầu bị các nhà xuất bản Ai Cập từ chối. Mãi đến năm 1977, ấn bản đầu tiên mới được xuất bản bằng tiếng Ả Rập bởi Dar al-Adab ở Beirut. Sau đó, tác phẩm được dịch ra hơn hai mươi ngôn ngữ, lan tỏa khắp thế giới và truyền cảm hứng cho vô số độc giả.
Cuộc gặp gỡ định mệnh: Hai người đàn bà, hai số phận
Chỉ vỏn vẹn 114 trang, “Woman at Point Zero” chứa đựng cả một cuộc đời đầy bi kịch, được kể qua lời của hai người phụ nữ: Nawal El Saadawi, tác giả cuốn sách, và Firdaus, nhân vật chính.
Saadawi, một bác sĩ tâm lý người Ai Cập, đang nghiên cứu về chứng rối loạn thần kinh ở phụ nữ. Bà tiếp cận bệnh viện, phòng khám và nhà tù để thu thập dữ liệu. Nhà tù Qanatir, một nơi xa lạ và gợi trí tò mò, là nơi bà gặp gỡ Firdaus. Cuộc gặp gỡ này đã tạo nên bước ngoặt trong nghiên cứu của Saadawi, sau này được xuất bản thành cuốn “Women and Neurosis in Egypt” năm 1976. Tuy nhiên, Firdaus để lại trong Saadawi một ấn tượng đặc biệt, một nỗi ám ảnh khôn nguôi.
Firdaus, một tử tù, ban đầu từ chối gặp Saadawi. Mãi cho đến ngày cuối cùng trước khi bị hành hình, cô mới đồng ý. “Hãy để tôi nói. Đừng ngắt lời tôi. Tôi không có thời gian để nghe bà,” Firdaus nói. Và rồi, trong không gian tĩnh lặng của nhà tù, câu chuyện cuộc đời đầy đau đớn của Firdaus bắt đầu. Tuổi thơ nghèo khó, bị lạm dụng tình dục bởi chính người thân, bị cắt xẻo bộ phận sinh dục, bị ép lấy một ông lão hơn 60 tuổi khi chưa đầy 19, bị bạo hành cả về thể xác lẫn tinh thần, Firdaus tìm cách trốn chạy nhiều lần.
Cô trở thành gái mại dâm, rồi làm nhân viên văn phòng với hy vọng tìm lại sự tôn trọng, nhưng rồi lại bị lừa dối, tổn thương. Quay lại con đường mại dâm, Firdaus tích lũy được một khối tài sản đáng kể, nhưng nhận ra mình vẫn không có tự do, vẫn bị đe dọa. Cuối cùng, cô giết chết gã ma cô thường xuyên bạo hành và bóc lột mình, và nhận án tử hình. Đối với Firdaus, cái chết là sự giải thoát duy nhất khỏi cuộc đời đầy bất hạnh.
Rời khỏi nhà tù, Saadawi cảm thấy xấu hổ và bất lực trước những bất công mà Firdaus phải chịu đựng. Bà nhận ra Firdaus mạnh mẽ hơn mình rất nhiều.
Cái chết: Sự giải thoát hay lời thách thức?
Firdaus nhận án tử không phải vì chính quyền sợ cô tái phạm, mà vì họ sợ sự thật mà cô nắm giữ, sự thật mà cô phải đánh đổi bằng cả cuộc đời đầy đau khổ. Firdaus dám giành quyền kiểm soát cuộc sống của mình, phủ nhận quyền lực của những người đàn ông xung quanh. Cô đặt ra câu hỏi về sự thật trong xã hội mà cô đang sống, nơi phụ nữ, đặc biệt là những người như Firdaus, không được phép có tự do và quyền lực.
“Sáng mai tôi sẽ không còn ở đây nữa. Tôi cũng sẽ không ở bất kỳ nơi nào mà con người biết đến. Hành trình đến một nơi không ai trên trái đất này biết đến khiến tôi tự hào. Cả đời tôi đã tìm kiếm thứ gì đó khiến tôi tự hào, khiến tôi cảm thấy mình vượt trội hơn tất cả mọi người, kể cả vua chúa, hoàng tử và những người cai trị.” Firdaus mong chờ cái chết với niềm tự hào và phấn khích. Lần đầu tiên trong đời, cô thực sự được lựa chọn, được kiểm soát cuộc đời mình. Cô nhận ra rằng chỉ những người không muốn gì, không sợ gì và không hy vọng gì mới thực sự tự do.
Cái chết đối với Firdaus không chỉ là sự giải thoát, mà còn là lời thách thức đến những kẻ nắm quyền lực. Cô sẽ chết trước những kẻ đã từng kiểm soát cuộc đời mình, không còn sợ hãi điều mà chúng sợ nhất. Chỉ bằng cách này, cô mới cảm thấy mình vượt trội hơn chúng. Gần nửa thế kỷ sau khi ra đời, “Woman at Point Zero” và câu chuyện về Firdaus vẫn còn nguyên giá trị, nhắc nhở chúng ta rằng nếu có một lựa chọn mà phụ nữ nên đưa ra, đó là đừng để bị lừa bởi chế độ phụ hệ.
Định kiến hay sự thật? Tiếng nói của Nawal El Saadawi
“Woman at Point Zero” không phải tác phẩm đầu tiên của Nawal El Saadawi về phụ nữ Trung Đông, nhưng là một trong những tác phẩm quan trọng nhất trong sự nghiệp văn chương và hành trình đấu tranh cho nữ quyền của bà.
Saadawi được ca ngợi vì đã phơi bày sự bạo lực, sự thống trị của nam giới và sự khuất phục của phụ nữ trong xã hội Trung Đông. Tuy nhiên, tác phẩm của bà cũng gây tranh cãi, bị một số nhà phê bình Ả Rập cho là mang định kiến tiêu cực về đạo Hồi. Bản thân Saadawi cũng là nạn nhân của hủ tục cắt xẻo bộ phận sinh dục khi mới 6 tuổi. Nỗi đau đó càng thêm nhức nhối khi bà chứng kiến nụ cười của mẹ mình, người đã đồng lõa với hủ tục tàn bạo đó. Cả Saadawi, mẹ bà và Firdaus đều là nạn nhân của xã hội Ai Cập đương thời. Sự khác biệt nằm ở tư duy và cách phản ứng: cam chịu hay phản kháng.
Liệu có nên “giác ngộ” những người phụ nữ như mẹ của Saadawi, những người tìm thấy hạnh phúc trong sự dốt nát và cam chịu? May mắn thay, Saadawi có người cha tiến bộ, ủng hộ việc học hành của con cái. Tốt nghiệp y khoa năm 1955, Saadawi dành cả đời mình cho học tập, nghiên cứu và viết lách, để lên tiếng bảo vệ nữ quyền, bất chấp nguy hiểm và khó khăn.
Hạnh phúc hay bất hạnh, định kiến hay sự thật, phụ thuộc vào góc nhìn và niềm tin của mỗi người. Tuy nhiên, với tư cách là những độc giả sống trong thời đại văn minh, chúng ta nên góp tiếng nói, dù nhỏ bé, để không còn những số phận bi kịch như Firdaus, để mỗi người trên trái đất này đều được hưởng những quyền cơ bản nhất: quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc.
Về FiStore – Điểm đến cho tâm hồn yêu sách
FiStore là website chuyên review sách, mang đến cho độc giả Việt Nam những bài đánh giá chuyên sâu, chất lượng và hữu ích. Chúng tôi mong muốn trở thành nguồn thông tin uy tín trong cộng đồng yêu sách, giúp bạn khám phá thế giới sách đa dạng và phong phú. Bên cạnh review sách, FiStore còn cung cấp thông tin về tác giả, nhà xuất bản và các sự kiện liên quan đến sách.
Hãy ghé thăm website https://fistore.vn/ hoặc liên hệ với chúng tôi qua số điện thoại 0987 604 721, email [email protected] hoặc địa chỉ Số 25, Đường Nguyễn Huệ, Phường Bến Nghé, Quận 1, TP Hồ Chí Minh, Việt Nam để khám phá thêm những cuốn sách thú vị.
