“Nam Cao đã không hạ mình xuống bắt chước ai, không nói những cái người ta đã nói, không tả theo cái lối người ta đã tả. Ông đã dám bước chân vào làng văn với những cạnh sắc của riêng mình. Những cạnh sắc ấy, nếu ông cứ giữ cho nó sắc mãi thì chúng ta có thể tin ở tương lai văn nghiệp ông. Vườn văn Việt Nam thiếu những bông hoa lạ, thiếu những nghệ sĩ táo bạo, thiếu những bản thể đặc biệt.” – Trích lời tựa tuyển tập “Đôi lứa xứng đôi”, nhà văn Lê Văn Trương viết.
Lời nhận định này đã khẳng định sự độc đáo và giá trị trong phong cách văn chương của Nam Cao, một cây bút xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại. Và “Đôi Lứa Xứng Đôi”, tuyển tập truyện ngắn đầu tay của ông, chính là minh chứng rõ nét cho tài năng ấy, đặc biệt là qua kiệt tác “Chí Phèo”.
Chí Phèo: Bi Kịch Của Một Đời Người Lương Thiện Bị Lưu Manh Hóa
“Chí Phèo”, ban đầu có tên là “Cái lò gạch cũ”, sau đó được đổi thành “Đôi lứa xứng đôi” bởi nhà văn Lê Văn Trương khi viết lời tựa cho tuyển tập. Cuối cùng, Nam Cao đặt tên chính thức là “Chí Phèo” khi in trong tuyển tập “Luống cày”. Câu chuyện kể về Chí, một đứa trẻ mồ côi được nuôi nấng ở làng Vũ Đại và trở thành canh điền cho nhà kỳ mục Bá Kiến.
Vì ghen tuông, Bá Kiến hãm hại Chí vào tù. Sau nhiều năm, Chí trở về làng, mang trong mình lòng thù hận. Bá Kiến đã khéo léo biến Chí thành tay sai đắc lực, một con quỷ dữ gieo rắc nỗi sợ hãi cho cả làng. Chìm trong men rượu và chuỗi ngày tội lỗi, Chí đã quên mất bản chất lương thiện của mình.
Cuộc gặp gỡ định mệnh với Thị Nở giữa vườn chuối bên sông đã đánh thức phần người còn sót lại trong Chí. Bát cháo hành ấm áp của Thị Nở sưởi ấm trái tim chai sạn, khơi dậy khát khao hoàn lương trong Chí. Nhưng bi kịch thay, xã hội tàn khốc không cho Chí cơ hội làm lại cuộc đời.
Xung Đột Xã Hội và Bi Kịch Số Phận
“Chí Phèo” khắc họa rõ nét xung đột giai cấp trong xã hội thực dân nửa phong kiến. Một bên là tầng lớp cường hào ác bá như Bá Kiến, Lý Cường, Đội Tảo, bên kia là những người nông dân bị áp bức, bần cùng như Chí Phèo, Binh Chức, Năm Thọ. Bọn cường hào lợi dụng những kẻ lưu manh như Chí để củng cố quyền lực và đàn áp dân lành. Tác phẩm tố cáo xã hội tàn bạo đã đẩy người nông dân lương thiện vào con đường tha hóa, đồng thời khẳng định sức sống mãnh liệt của bản chất lương thiện dù bị vùi dập.
Nghệ Thuật Ngôn Ngữ Đặc Sắc
Nam Cao sử dụng ngôi kể thứ ba, len lỏi vào tâm lý nhân vật, miêu tả chân thực diễn biến nội tâm phức tạp của Chí Phèo. Từ những cơn say triền miên, những suy nghĩ hỗn độn đến hành động bộc phát, tất cả đều được khắc họa sống động, logic và dễ hiểu. “Chí Phèo” được đánh giá là kiệt tác của Nam Cao nói riêng và của văn xuôi Việt Nam giai đoạn 1930-1945 nói chung. Tác phẩm đã được chuyển thể thành phim “Làng Vũ Đại ngày ấy” (1982) do NSND Phạm Văn Khoa đạo diễn, với vai Chí Phèo do NSƯT Bùi Cường thủ vai, trở thành một bộ phim kinh điển của điện ảnh Việt Nam.
“Đôi Lứa Xứng Đôi”: Những Mảnh Đời Bất Hạnh
“Đôi lứa xứng đôi”, tuyển tập truyện ngắn đầu tay của Nam Cao, ra mắt năm 1941, gồm 7 truyện: “Đôi lứa xứng đôi (Chí Phèo)”, “Nguyện vọng”, “Hai khối óc”, “Giờ lột xác”, “Chú Khì người đánh tổ tôm vô hình”, “Ma đưa”, và “Cái chết của con Mực”. Ra đời trong thời kỳ chiến tranh thế giới thứ hai, tuyển tập chưa gây được tiếng vang lớn. Mãi đến sau này, giá trị của nó mới được công nhận rộng rãi.
Mỗi truyện ngắn trong tuyển tập là một mảnh đời bất hạnh. Bên cạnh “Chí Phèo”, “Nguyện vọng” nói về sự bế tắc của người nhà giáo nghèo, “Hai khối óc” là bi kịch tình yêu giữa hai giai cấp, “Giờ lột xác” là nỗi đau của trí thức thời kỳ chuyển giao, “Cái chết của con Mực” cũng là tiếng lòng của người trí thức nghèo. “Ma đưa” và “Chú Khì người đánh tổ tôm vô hình” phản ánh đời sống tâm linh, tín ngưỡng của người dân nông thôn. Qua những số phận bi kịch, Nam Cao thể hiện sự đồng cảm sâu sắc với khát vọng sống lương thiện và cống hiến của con người.
Tranh Cãi Xung Quanh “Chí Phèo”
Cuối năm 2017, đề xuất đưa “Chí Phèo” ra khỏi chương trình Ngữ văn 11 của Nguyễn Sóng Hiền đã gây ra nhiều tranh cãi. Ông cho rằng Chí Phèo không đại diện cho tầng lớp nông dân, hành vi của Chí cần bị phê phán, và tác phẩm thiếu tính giáo dục. Tuy nhiên, gia đình Nam Cao và nhiều chuyên gia văn học đã phản bác quan điểm này.
Họ khẳng định giá trị hiện thực, nhân đạo và lịch sử của tác phẩm. “Chí Phèo” không chỉ là câu chuyện của một cá nhân mà còn là bức tranh xã hội, phản ánh số phận người nông dân dưới ách áp bức. Việc phân tích tác phẩm cần đặt trong bối cảnh lịch sử cụ thể để thấy được giá trị giáo dục sâu sắc của nó.
Chí Phèo: Kẻ Xấu Hay Nạn Nhân Của Số Phận?
Chí Phèo không phải là kẻ xấu, mà là nạn nhân của xã hội. Hắn khao khát lương thiện nhưng bị dồn vào đường cùng. “Thế đấy: cái nghề đời hiền quá cũng hóa ngu, ở đâu chứ ở đất này đã ngu, đã nhịn thì chúng nó ấn cho đến không còn ngóc đầu lên được.” Chí Phèo là biểu tượng cho người nông dân bị áp bức, bị tước đoạt quyền sống, bị đẩy vào con đường tha hóa.
Hành động cuối cùng của Chí, giết Bá Kiến rồi tự sát, là sự phản kháng mãnh liệt chống lại số phận. Nam Cao, với chủ nghĩa nhân đạo sâu sắc, đã khắc họa thành công bi kịch của Chí Phèo, khẳng định giá trị nhân văn của tác phẩm.
Nam Cao: Nhà Văn Của Những Kiếp Lầm Than
Nam Cao (1917-1951), tên thật là Trần Hữu Tri, là nhà văn hiện thực kiệt xuất, nhà nhân đạo chủ nghĩa lớn, đồng thời là một chiến sĩ, liệt sĩ. Ông đã có nhiều đóng góp cho sự phát triển của truyện ngắn và tiểu thuyết Việt Nam. Với 60 truyện ngắn và 1 tiểu thuyết, Nam Cao đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả.
Quan Điểm Sáng Tác Của Nam Cao
Nam Cao quan niệm văn chương phải chân thực, phản ánh đúng cuộc sống nhưng không sao chép hiện thực một cách máy móc mà cần có sự sáng tạo. “Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, không nên là ánh trăng lừa dối. Nghệ thuật có thể chỉ là những tiếng đau khổ kia thốt ra từ những kiếp lầm than.” Ông tập trung khám phá cuộc sống người dân nông thôn miền Bắc, với những nhân vật rất đời, gần gũi.
Fistore.vn: Điểm Đến Của Những Tâm Hồn Yêu Sách
FiStore là website chuyên review sách, mang đến cho bạn đọc những bài đánh giá sâu sắc, chất lượng và hữu ích. Chúng tôi mong muốn trở thành nguồn thông tin uy tín, đáng tin cậy cho cộng đồng yêu sách Việt Nam. Bên cạnh review sách, FiStore còn cung cấp nhiều dịch vụ khác liên quan đến sách.
Hãy ghé thăm website https://fistore.vn/ hoặc liên hệ với chúng tôi qua số điện thoại 0987 604 721, email [email protected] hoặc địa chỉ Số 25, Đường Nguyễn Huệ, Phường Bến Nghé, Quận 1, TP Hồ Chí Minh, Việt Nam để khám phá thêm nhiều điều thú vị về thế giới sách.
